در دو دهه اخیر، دنیای خدمات مالی با تحولات عظیمی روبرو شده است. ظهور فناوری و افزایش نیاز کاربران به سرویس‌های آسان، سریع و در دسترس، زمینه حضور استارتاپ‌های فین‌تک (فناوری مالی) را فراهم کرد. این شرکت‌ها توانستند با نوآوری در حوزه پرداخت، اعتباردهی، مدیریت دارایی و غیره، جایگاه قدیمی بانک‌ها را به چالش بکشند.
اما چطور یک استارتاپ فین‌تک با منابع محدود نسبت به بانک‌های قدیمی با بنیان قوی، می‌تواند رقابت کند؟ در ادامه به عوامل اصلی این چالش و نحوه پیروزی استارتاپ‌های فین‌تک می‌پردازیم.
۱. نیازمحوری و حل مشکلات واقعی
یکی از نقاط ضعف بانک‌های سنتی، عدم انعطاف‌پذیری در پاسخگویی به نیازهای جدید کاربران است. بانک‌ها معمولاً ساختار سنگینی دارند و هرگونه تغییر در محصولات یا فرآیندهای آنها زمان‌بر و پرهزینه است.
استارتاپ‌های فین‌تک اما از همان ابتدا رویکرد نیازمحور دارند. آنها با بررسی دقیق بازار و شناسایی نقاط درد کاربران، سرویس‌هایی ارائه می‌دهند که:
- ساده‌تر باشند
- سریع‌تر انجام شوند
- هزینه کمتری داشته باشند
مثال:
شرکت‌هایی مثل زرین‌پال و پارسیان در ایران و PayPal و Stripe در جهان، با ارائه درگاه‌های پرداخت آسان و بدون نیاز به افتتاح حساب بانکی خاص، به خوبی جایگاه خود را در بازار پیدا کردند.
۲. تمرکز بر تجربه کاربری
تجربه خوب کاربری یکی از مهم‌ترین دلایل جذب مشتری در دنیای دیجیتال است. بانک‌های سنتی معمولاً درگاه‌ها و اپلیکیشن‌هایی دارند که سخت‌افزاری قدیمی و رابط کاربری پیچیده‌ای دارند.
استارتاپ‌های فین‌تک با طراحی هوشمندانه، ساده‌سازی فرآیندها و شخصی‌سازی خدمات، توانسته‌اند تجربه مطلوبی را برای کاربران ایجاد کنند.
مثال:
اپلیکیشن‌هایی مثل نوبیتکس (در حوزه ارزهای دیجیتال) یا بیمه‌یار (در حوزه بیمه)، با رابط کاربری ساده و فرآیند ثبت‌نام و فعال‌سازی فقط با چند کلیک، موفق به جذب کاربران زیادی شدند.
۳. استفاده از فناوری‌های نوین
نوآوری در استفاده از فناوری یکی از قوی‌ترین اسلحه‌های استارتاپ‌های فین‌تک در مقابل بانک‌ها است. استفاده از هوش مصنوعی، بلاکچین، داده‌های بزرگ و خدمات ابری به آنها کمک می‌کند تا خدمات بهتر و سریع‌تری را با هزینه‌های کمتری ارائه دهند.
مثال:
استارتاپ‌هایی که از هوش مصنوعی برای ارزیابی اعتبار مشتری استفاده می‌کنند، می‌توانند در زمان کوتاهی تصمیم‌های اعتباردهی بگیرند و این موضوع را بدون نیاز به حضور فیزیکی یا مدارک زیاد انجام دهند.
۴. همکاری با بانک‌ها و نه رقابت مستقیم
یکی از استراتژی‌های هوشمندانه استارتاپ‌های فین‌تک، رقابت مستقیم با بانک‌ها نیست. بلکه آنها سعی می‌کنند با بانک‌ها همکاری کنند تا از زیرساخت‌های موجود بهره ببرند و در عین حال نوآوری بیاورند.
این نوع همکاری به “Open Banking” معروف است. در این مدل، استارتاپ‌ها از APIهای بانک‌ها استفاده می‌کنند تا خدمات خود را به کاربران ارائه دهند.
مثال:
در ایران، شرکت‌هایی مانند داتین و نوا با ارائه خدمات مدیریت مالی و کیف پول دیجیتال، با بانک‌ها همکاری کرده و خدمات نوینی را فراهم کرده‌اند.
۵. سرعت عمل بالا و انعطاف‌پذیری
بانک‌ها معمولاً تحت نظارت شدید قرار دارند و هرگونه تغییر در سیاست‌ها یا محصولات آنها نیازمند فرآیندهای طولانی است. اما استارتاپ‌ها با ساختار کوچک‌تر و تیم‌های کاری متخصص، می‌توانند به سرعت به تغییرات بازار واکنش نشان دهند.
این انعطاف‌پذیری به استارتاپ‌های فین‌تک اجازه می‌دهد:
- محصولات جدید را سریع تست کنند
- در صورت شکست، به سرعت تغییر استراتژی دهند
- به خوبی با کمپین‌های بازاریابی دیجیتال کار کنند
۶. دسترسی به سرمایه و استارتاپ‌سرمایه‌گذاری
بسیاری از استارتاپ‌های فین‌تک توانسته‌اند سرمایه‌های بزرگی داخلی و حتی بین‌المللی را جذب کنند. این سرمایه‌ها به آنها کمک کرده تا زیرساخت‌های لازم برای رقابت با بانک‌ها را فراهم کنند.
علاوه بر این، وجود صندوق‌های ریسک (Venture Capital) و انکوباتورهای استارتاپ، زمینه توسعه فین‌تک‌های جدید را فراهم کرده است.
مثال:
در ایران، شرکت‌هایی مانند کارگزاری آنلاین دیباگران فن‌آور و کیوشک فن‌آور توانسته‌اند با کمک سرمایه‌گذاران، خدمات نوآورانه‌ای در حوزه بانکداری آنلاین ارائه دهند.
۷. تمرکز بر گروه‌های هدف خاص
در حالی که بانک‌ها عموماً سعی دارند تمامی بازار را تحت پوشش قرار دهند، استارتاپ‌های فین‌تک می‌توانند روی گروه‌های خاصی از مشتریان تمرکز کنند. این موضوع به آنها کمک می‌کند تا نیازهای خاص این گروه‌ها را به خوبی درک کنند و خدماتی سفارشی برای آنها ارائه دهند.
مثال:
- استارتاپ‌هایی که برای جوانان یا کسب و کارهای کوچک خدمات بانکی ارائه می‌دهند.
- پلتفرم‌هایی که برای خارج از کشور کار می‌کنند و امکان انتقال وجه آسان با کارمزد پایین را فراهم می‌کنند.
جمع‌بندی
استارتاپ‌های فین‌تک با استفاده از نوآوری، انعطاف‌پذیری، تجربه کاربری بهتر و استراتژی‌های هوشمندانه، می‌توانند به چالش کشیدن بانک‌های سنتی بپردازند. آنها نیاز ندارند که بانک‌ها را “از بین ببرند”، بلکه می‌توانند با ایجاد ارزش افزوده، به بخشی ضروری از نظام مالی تبدیل شوند.
اگر شما هم در حوزه فین‌تک فعالیت می‌کنید یا قصد دارید یک استارتاپ فین‌تک راه‌اندازی کنید، به یاد داشته باشید:
- مشکل واقعی کاربران را شناسایی کنید
- خدمات شما باید ساده، ایمن و در دسترس باشد
- به تغییرات بازار سریع پاسخ دهید
- با بانک‌ها همکاری کنید، نه تنها رقابت
در دنیایی که فناوری در مرکز قرار دارد، بانک‌ها نمی‌توانند بدون همکاری با فناوری‌های نوین، رقابت را ادامه دهند. و این همان فرصتی است که استارتاپ‌های فین‌تک منتظر بودند.